Çocuğunuzun davranışlarındaki bir değişiklik, okul başarısındaki bir düşüş veya aniden başlayan bir korku... Ebeveyn olarak içgüdüleriniz size bir şeylerin yolunda gitmediğini söylerken, bir yanınız da "Bu sadece bir dönemdir, geçer," diyerek durumu geçiştirmeye çalışır. Bir uzmandan destek alma kararını vermek, pek çok aile için zordur. Toplumdaki yanlış inanışlar, "sorunlu aile" olarak etiketlenme korkusu veya problemin kendi kendine çözüleceğine dair umut, genellikle bu önemli adımın ertelenmesine neden olur.
Çocuk ve Ergen Psikiyatristi Doç.Dr.Büşra OLCAY ÖZ, bir çocuk psikiyatristine başvurmanın, bir "başarısızlık" veya "pes etme" işareti olmadığını, tam aksine çocuğunun ruh sağlığını önemseyen, sorumlu ve bilinçli bir ebeveynin atabileceği en sağlıklı adımlardan biri olduğunu belirtiyor. Nasıl ki çocuğunuzun ateşi çıktığında bir çocuk doktoruna götürmekten çekinmiyorsanız, ruhsal bir zorluk yaşadığında da bir uzmana danışmaktan çekinmemelisiniz.
Bölüm 1: "Geçer" Demeden Önce: Hangi Durumlar Kritik?
Çocukluk ve ergenlik, doğası gereği inişli çıkışlı bir süreçtir. Peki, normal bir gelişimsel zorluk ile profesyonel destek gerektiren bir durumu nasıl ayırt edebilirsiniz? Kendinize şu üç soruyu sorun:
1. Sorun Ne Kadar Süredir ve Ne Sıklıkta Devam Ediyor? Her çocuğun zaman zaman üzgün, sinirli veya korkmuş hissetmesi normaldir. Ancak bu durum, haftalar veya aylardır devam ediyorsa, sıklığı ve şiddeti giderek artıyorsa, bu artık geçici bir durum olmaktan çıkmış olabilir. Örneğin, bir sınav öncesi yaşanan kaygı normaldir, ancak okula gitmeyi engelleyen sürekli bir karın ağrısı ve endişe hali normal değildir.
2. Çocuğun Günlük Hayatı Etkileniyor mu? (İşlevsellik Kaybı) Bu, en önemli kriterlerden biridir. Yaşanan sorun, çocuğunuzun hayatının temel alanlarında belirgin bir bozulmaya yol açıyor mu?
Okul Hayatı: Ders başarısında ani bir düşüş var mı? Okula gitmeyi reddediyor mu? Dikkatini toplamakta zorlanıyor mu?
Sosyal Hayatı: Arkadaşlarından uzaklaştı mı? Eskiden keyif aldığı aktivitelere karşı ilgisini kaybetti mi? Sosyal ortamlara girmekten kaçınıyor mu?
Aile Hayatı: Aile içi ilişkiler sürekli bir çatışma haline mi geldi? İletişim kurmak imkansızlaştı mı?
3. Çocuk ve Aile Ne Kadar Acı Çekiyor? Çocuğunuz yaşadığı durumdan dolayı yoğun bir mutsuzluk, çaresizlik veya acı içinde mi? Veya çocuğun davranışı, aile hayatının kalitesini ciddi şekilde düşürüyor, evde sürekli bir gerginlik ve umutsuzluk hali mi yaratıyor? Eğer cevap evet ise, bu yükü tek başınıza taşımak zorunda değilsiniz.
Bölüm 2: Kırmızı Alarm! Bu Belirtileri Göz Ardı Etmeyin
Aşağıdaki durumlar, vakit kaybetmeden bir uzmana başvurulması gerektiğini gösteren ciddi işaretlerdir:
Kendine veya Başkalarına Zarar Verme: Kendine zarar verme düşünceleri, planları, girişimleri veya başkalarına yönelik ciddi saldırgan davranışlar.
Madde Kullanımı: Alkol, sigara veya başka maddeleri kullandığına dair şüpheler.
Yeme Bozuklukları: Aşırı kilo kaybı, yediklerini çıkarma, tıkınırcasına yeme atakları gibi belirtiler.
Travmatik Bir Olay Yaşama: Ciddi bir kaza, kayıp, doğal afet veya istismar gibi sarsıcı bir olaydan sonra davranışlarında ciddi değişiklikler gözlemlenmesi.
Gelişimsel Gecikmeler: Konuşma, sosyal beceriler veya öğrenme alanlarında yaşıtlarına göre belirgin bir gerilik olması.
Gerçeklikten Kopma: Garip düşüncelerden bahsetme, hayaller görme veya olmayan sesler duyma.
Bölüm 3: İlk Adımı Attığınızda Sizi Ne Bekler?
Bir çocuk psikiyatristi ile ilk görüşme, bir "sorgulama" değil, bir "tanışma ve anlama" seansıdır. Bu görüşmede uzman, hem sizinle hem de çocuğunuzla (bazen ayrı ayrı, bazen birlikte) konuşarak durumu anlamaya çalışır. Aile öyküsü, çocuğun gelişimsel geçmişi, okul ve sosyal hayatı hakkında bilgi alır. Gerekli görürse, bazı değerlendirme ölçekleri veya testler uygulayabilir. Bu sürecin sonunda, durumun bir tanı kriterlerini karşılayıp karşılamadığını, sorunun ne olduğunu ve nasıl bir yol izlenmesi gerektiğini (terapi, ilaç tedavisi, aile danışmanlığı vb.) size anlatır.
Unutmayın, erken müdahale, birçok ruhsal sorunun kronikleşmesini önler ve çocuğunuzun sağlıklı bir yetişkin olma yolundaki en büyük yatırımdır. Eğer çocuğunuzun ruh sağlığıyla ilgili endişeleriniz varsa ve bir adım atmak istiyorsanız, Ankara'da bu alanda uzman bir Ankara çocuk psikiyatrisi hekimine başvurarak aklınızdaki sorulara yanıt bulabilirsiniz. Doç.Dr.Büşra OLCAY ÖZ, çocuğunuzun durumunu değerlendirerek size en doğru yol haritasını çizecektir.
