Daha dün elinizi bir an olsun bırakmayan, her sırrını kulağınıza fısıldayan o çocuk gitmiş, yerine odasının kapısını sıkıca kapatan, "İyiyim" kelimesine dünyaları sığdıran bir genç gelmiştir. Eğer bu senaryo size tanıdık geliyorsa, yalnız değilsiniz. Ebeveynlik serüveninin bu yeni ve fırtınalı aşamasına hoş geldiniz. Ergenlikle birlikte gelen bu iletişim kopukluğu, bir savaş ilanı değil, çözülmesi gereken yeni bir dilin habercisidir.
Sorun çocuğunuzda ya da sizde değil; sorun, artık güncelliğini yitirmiş "iletişim işletim sisteminizde". Gelin, bu sistemi güncelleyelim ve kapıların ardındaki o zengin dünyaya yeniden bir köprü kuralım.
Önce Anlayalım: Neden Böyle Davranıyor? "İnşaat Halindeki Beyin"
İletişim stratejilerine geçmeden önce, o kapının arkasında neler olduğunu anlamalıyız. Ergen beyni, kelimenin tam anlamıyla bir "inşaat sahası" gibidir.
Duygu Merkezi (Amigdala) tam gaz çalışırken, Mantık ve Karar Verme Merkezi (Prefrontal Korteks) henüz gelişimini tamamlamamıştır. Bu, neden bir an neşeliyken beş dakika sonra öfkeden deliye dönebildiklerini, neden risk almaktan çekinmediklerini ve neden sonuçları bizim gibi öngöremediklerini açıklar.
En temel görevi ise kimlik oluşturmaktır. Sizden uzaklaşması, sizi sevmediği anlamına gelmez. Bu, "Annem ve babamdan bağımsız bir birey olarak ben kimim?" sorusuna cevap arama çabasının doğal bir parçasıdır. Sizin kurallarınıza karşı çıkarken, aslında kendi sınırlarını çiziyordur.
Bu biyolojik ve psikolojik gerçekleri anladığımızda, davranışlarını kişisel bir saldırı olarak algılamak yerine, sancılı bir büyüme sürecinin parçası olarak görmeye başlarız.
Zihniyet Değişimi: "Müdür" Olmaktan "Danışman" Olmaya Geçin
Çocukluk döneminde ebeveynler birer "müdür" gibidir; kuralları koyar, programı yönetir ve denetler. Ancak ergenlikte bu rol işe yaramaz ve isyana neden olur. Yeni rolünüz "danışmanlık" olmalıdır.
Bir danışman ne yapar?
Emir vermez, seçenekler sunar.
Nutuk çekmez, dinler ve sorular sorar.
Sorunu çözmez, çözüm yollarını bulması için gence rehberlik eder.
Nihai kararın "müşterisine," yani çocuğunuza ait olduğuna saygı duyar.
Bu zihniyet değişimi, tüm iletişim stratejilerinin temelini oluşturur.
Uygulanabilir İletişim Stratejileri
"Konferans Masasını Bırakın, Mutfak Tezgahına Geçin." "Seninle konuşmamız lazım" diyerek onu karşınıza oturtmak, bir sorgu hissi yaratır ve anında savunma duvarlarını örer. İletişim için en verimli anlar, planlanmamış anlardır. Arabada yan yana giderken, mutfakta bir şeyler hazırlarken veya yürüyüş yaparken kurulan, göz temasının zorunlu olmadığı "yan yana" sohbetler, en derin sırların döküldüğü anlara dönüşebilir.
"Yargıç Değil, Dedektif Olun." Bir sorunla geldiğinde, içgüdüsel olarak bir "yargıç" gibi davranıp "Sana demiştim!" veya "Neden böyle bir hata yaptın?" deriz. Bunun yerine, bir "dedektif" merakıyla yaklaşın. Amacınız suçluyu bulmak değil, hikayenin tamamını anlamak olmalı.
Yargıç Sorusu: "Neden notların bu kadar düştü?"
Dedektif Sorusu: "Son zamanlarda derslerde zorlandığın bir şeyler mi var? Nasıl gidiyor?"
"Kısa Mesajın ve Bir Dilim Pizzanın Gücünü Keşfedin." Bazen en iyi iletişim, hiç konuşmamaktır. Onun odasına sessizce bırakılmış bir dilim sevdiği pizza, "Seni düşünüyorum ve önemsiyorum" demenin en güçlü yoludur. Gördüğü komik bir videoyu ona göndermek veya "Bugün aklımdasın" gibi kısa, beklentisiz bir mesaj atmak, aranızdaki görünmez bağları güçlendirir. Bu küçük jestler, büyük konuşmalar için zemin hazırlar.
"Kendi 'Google'ı Olduğunu Unutmayın." Her şeyi bildiklerini sansalar da başları sıkıştığında, güvenilir ve doğru bilgi için içten içe size güvenirler. Bir sorunla size geldiklerinde, bu bir lütuftur. O anı bir ders verme fırsatına çevirirseniz, o kapı bir daha zor açılır. Yargılamadan, paniğe kapılmadan dinleyin ve "Bu zor bir durummuş, birlikte ne yapabileceğimize bakalım mı?" diyerek onun yanında olduğunuzu hissettirin.
"Özür Dilemek, Güçlülüktür." Hata yaptığınızda, sesinizi yükselttiğinizde veya haksızlık ettiğinizde, bir ebeveyn olarak özür dilemekten çekinmeyin. "Az önce sana bağırdığım için üzgünüm, stresliydim ama bunu senden çıkarmamalıydım" demek, ona hem duygusal sorumluluğu öğretir hem de aranızdaki güveni onarır.
Bağlantıyı Koparmamak
Ergenlik, ebeveynliğin sabır ve bilgelik gerektiren bir ustalık dönemidir. Amacınız onu kontrol etmek değil, fırtına dindiğinde sığınabileceği güvenli bir liman olarak kalabilmektir. Bağlantı, kontrol etmekten her zaman daha güçlüdür.
Bazen tüm bu çabalara rağmen duvarlar aşılamaz görünebilir. Bu anlarda, ebeveyn ve ergen arasındaki iletişimi kolaylaştıracak profesyonel bir rehbere ihtiyaç duyulabilir. Ankara’da Doç. Dr. Büşra Olcay Öz gibi çocuk ve ergen psikiyatristleri, bu hassas dönemde hem ebeveynlere hem de gençlere yol göstererek sağlıklı bir iletişim köprüsü kurmalarına yardımcı olmaktadır.
