"Sadece bir kez denemiş", "Arkadaş ortamında olmuştur", "Benim çocuğum asla yapmaz"... Çocuğunuzun madde kullanıyor olabileceği ihtimali, bir ebeveynin yüzleşmek isteyeceği en son şeydir. Ancak ergenlik, gençlerin merak, akran baskısı, sorunlardan kaçma veya farklı deneyimler arama gibi nedenlerle riskli davranışlara en açık olduğu dönemdir. Madde kullanımı, bir "deneme" ile başlayıp gencin tüm geleceğini, sağlığını ve hayallerini çalan bir bağımlılığa dönüşebilen sinsi bir tehlikedir.
Çocuk ve Ergen Psikiyatristi Doç.Dr.Büşra OLCAY ÖZ, madde kullanımının bir ahlaki çöküntü veya iradesizlikten ziyade, beyin kimyasını değiştiren ve tedavi edilmesi gereken bir hastalık olduğunu belirtiyor. Ailenin bu durumu bir utanç kaynağı olarak görüp saklamak yerine, bir an önce profesyonel destek alarak çocuğunun yanında olmasının, onu bu karanlık yoldan geri döndürebilecek en önemli adım olduğunu vurguluyor.
Bölüm 1: Nedenler ve Risk Faktörleri: Gençler Neden Madde Kullanır?
"Benim çocuğum neden?" sorusunun cevabını anlamak, sorunun çözümüne giden yolda ilk adımdır. Gençleri madde kullanımına iten tek bir neden yoktur; genellikle birden fazla faktör bir araya gelir:
Merak: "Acaba nasıl bir his?" sorusu, özellikle ergenlik dönemindeki keşfetme arzusunu tetikleyebilir.
Akran Baskısı: Bir gruba ait olma, dışlanmama veya "havalı" görünme isteği, gencin arkadaşlarının tekliflerine "hayır" diyememesine neden olabilir.
Sorunlardan Kaçış: Aile içi problemler, okulda yaşanan başarısızlıklar, akran zorbalığı, depresyon veya kaygı gibi duygusal zorluklarla başa çıkamayan genç, maddeleri bu acıdan geçici bir kaçış yolu olarak görebilir.
Eğlence ve Rahatlama Arayışı: Stres atmak, sosyal ortamlarda daha rahat hissetmek veya sadece "iyi vakit geçirmek" için başlayabilir.
Model Alma: Ailede veya yakın çevrede madde kullanan bir bireyin olması, bu davranışı normalleştirebilir.
Bölüm 2: Kırmızı Alarm! Ailelerin Dikkat Etmesi Gereken Belirtiler
Madde kullanımı genellikle büyük bir gizlilik içinde yürütülür. Bu nedenle, çocuğunuzdaki ani ve açıklanamayan değişikliklere karşı son derece dikkatli olmalısınız.
Fiziksel Belirtiler:
Gözlerde kanlanma, göz bebeklerinde büyüme veya küçülme.
Uyku düzeninde ani değişiklikler (aşırı uyuma veya uykusuzluk).
İştah durumunda belirgin artış veya azalış, buna bağlı kilo değişiklikleri.
Kişisel bakım ve hijyeni ihmal etme, dış görünüşe özen göstermeme.
Sürekli yorgunluk, halsizlik ve bitkinlik hali.
Vücutta (özellikle kollarda) yara izleri, enjeksiyon noktaları.
Konuşmada peltekleşme, denge sorunları.
Davranışsal ve Sosyal Belirtiler:
Arkadaş Çevresinin Aniden Değişmesi: Eski arkadaşlarından kopup, daha önce tanımadığınız, sizden saklamaya çalıştığı yeni bir çevre edinmesi.
Okul Başarısında Ani ve Ciddi Düşüş: Derslere ilgisizlik, notlarda düşme, sık sık devamsızlık yapma.
Aile İlişkilerinden Kopma: Odasına kapanma, aileyle vakit geçirmekten kaçınma, sürekli çatışmacı ve sinirli bir tutum sergileme.
Para Sorunları: Sürekli para istemesi, evden para veya değerli eşyaların kaybolması.
Gizlilik ve Yalan Söyleme: Nereye gittiği, kiminle olduğu konusunda sürekli yalan söylemesi, odasına kimseyi sokmaması.
Eski Hobilere Karşı İlgisizlik: Daha önce keyif aldığı spor, müzik gibi aktivitelere karşı ilgisini tamamen kaybetmesi.
Bölüm 3: Şüphe Gerçeğe Dönüşürse: Aileler Nasıl Davranmalı?
Çocuğunuzun madde kullandığını öğrendiğinizde yaşayacağınız hayal kırıklığı, öfke ve korku çok doğaldır. Ancak bu kriz anında atacağınız adımlar, onun tedaviye yönelmesinde belirleyici olacaktır.
Asla Yapmayın:
Saldırmayın, Bağırmayın, Suçlamayın: Öfkeyle tepki vermek, onu daha fazla savunmaya ve sizden uzaklaşmaya itecektir.
Ahlak Dersi Vermeyin: "Biz sana bu eğitimi mi verdik?" gibi suçlayıcı konuşmalar işe yaramaz. Bu bir ahlak değil, bir sağlık sorunudur.
Sorunu Görmezden Gelmeyin veya Küçümsemeyin: "Bu sadece bir dönemdir, geçer" diye düşünerek zaman kaybetmek, sorunun derinleşmesine neden olur.
Mutlaka Yapın:
Sakinliğinizi Koruyun: Konuşmak için hem sizin hem de onun sakin olduğu bir zamanı seçin.
Endişenizi Paylaşın: Gözlemlerinizi ve onun sağlığı için ne kadar endişelendiğinizi yargılamadan, "ben" dilini kullanarak anlatın.
Net Sınırlar Koyun: Madde kullanımını kesinlikle onaylamadığınızı ve bunun kabul edilemez olduğunu net bir şekilde ifade edin. Tedavi için bir adım atmadığı takdirde bazı ayrıcalıklarının (harçlık, araba kullanımı vb.) kısıtlanacağı gibi net sonuçlar belirleyin.
Profesyonel Yardım Alın (Zorunludur!): Madde bağımlılığı, ailenin kendi başına çözebileceği bir sorun değildir. "Bu zorluğun üstesinden birlikte geleceğiz ve bunun için bir uzmandan destek almamız gerekiyor" diyerek kararlı bir duruş sergileyin.
Bu durum, acil ve uzman müdahalesi gerektiren, ertelenemeyecek kadar ciddi bir sağlık sorunudur. Eğer Ankara'da çocuğunuzun madde kullandığından şüpheleniyorsanız, derhal bir Ankara çocuk psikiyatrisi uzmanına başvurmalısınız. Doç.Dr.Büşra OLCAY ÖZ, madde kullanımı ve bağımlılığı konusunda hem gence hem de aileye yönelik tedavi ve danışmanlık hizmetleriyle bu zorlu süreçte size yol gösterecektir.
