Diyabet, astım, epilepsi, kanser veya kalp hastalığı... Çocuğunuza kronik bir hastalık tanısı konulduğu an, tüm ailenin hayatı geri dönülmez bir şekilde değişir. İlaçlar, hastane randevuları, diyetler ve sürekli bir endişe hali, günlük yaşamın yeni bir parçası haline gelir. Bu zorlu süreç, sadece tanıyı alan çocuğun değil, aynı zamanda kardeşlerinin ve ebeveynlerinin de ruh sağlığını derinden etkileyen karmaşık bir yolculuktur.
Çocuk ve Ergen Psikiyatristi Doç.Dr.Büşra OLCAY ÖZ, kronik hastalık sürecinde medikal tedavinin başarısının, ailenin psikolojik sağlamlığıyla doğrudan ilişkili olduğunu belirtiyor. Hastalığı bir "aile projesi" olarak ele almanın, her bir bireyin duygusal ihtiyaçlarını anlamanın ve bu maratonda hem çocuklara hem de kendinize şefkat göstermenin, sürecin en sağlıklı şekilde yönetilmesindeki anahtar olduğunu vurguluyor.
Bölüm 1: Hasta Olan Çocuk: "Neden Ben?" Sorusuyla Başa Çıkmak
Kronik bir hastalıkla yaşamak, bir çocuk için yaşıtlarının bilmediği birçok zorluğu beraberinde getirir. Onun iç dünyasında kopan fırtınaları anlamak, ona en doğru desteği vermenin ilk adımıdır.
Duygusal Yük: Çocuk, hastalığı nedeniyle öfke ("Neden ben?"), üzüntü, hayal kırıklığı ve korku yaşayabilir. Tedavi süreçleri, hastane yatışları ve hastalığın getirdiği kısıtlamalar, yoğun bir kaygıya neden olabilir.
Sosyal İzolasyon: Kendini arkadaşlarından "farklı" hissetme, onların yaptığı aktivitelere (koşup oynamak, her şeyi yemek gibi) katılamama gibi durumlar, çocuğun kendini dışlanmış ve yalnız hissetmesine yol açabilir.
Tedaviye Uyum Zorlukları: Özellikle ergenlik döneminde, "farklı" görünmemek adına ilaçlarını almayı reddetme veya diyetine uymama gibi tedaviye uyum sorunları sıkça görülebilir. Bu, bir isyan değil, normallik arayışıdır.
Bölüm 2: "Cam Çocuklar": Sağlıklı Kardeşlerin Görünmez Yükü
Tüm ilgi ve enerji hasta olan çocuğa yöneldiğinde, diğer kardeşler kendilerini görünmez veya ikinci planda hissedebilirler. Psikoloji literatüründe bu durumdaki kardeşler için "cam çocuklar" (glass children) terimi kullanılır; çünkü ebeveynler onlara baktığında sanki içlerinden geçip hasta olan kardeşlerini görürler.
Suçluluk Duygusu: "Kardeşim hastayken benim sağlıklı olmam haksızlık" veya "Ben yaramazlık yaptığım için kardeşim hasta oldu" gibi mantıksız suçluluk duyguları yaşayabilirler.
Kıskançlık ve Öfke: Hasta olan kardeşe gösterilen ilgi ve ayrıcalıkları kıskanabilirler. Bu duygu normaldir ancak genellikle bunu ifade etmekten çekinir ve kendilerini daha da suçlu hissederler.
Korku ve Kaygı: Kardeşlerinin sağlık durumuyla ilgili yoğun endişe duyabilir, hastalığın kendilerine de bulaşacağından korkabilirler.
Mükemmel Olma Baskısı: Aileye daha fazla yük olmamak için "uslu çocuk" rolünü benimseyebilir, kendi ihtiyaçlarını ve sorunlarını dile getirmekten kaçınabilirler.
Bölüm 3: Ailece İyileşmek: Ebeveynler İçin Yol Haritası
Bu süreçte tüm ailenin ruh sağlığını korumak için atılacak adımlar çok değerlidir.
1. Herkesin Duygusuna Alan Açın: Hem hasta olan çocuğunuzun hem de sağlıklı kardeşinin öfkesini, üzüntüsünü ve kıskançlığını yargılamadan kabul edin. "Böyle hissetmen çok normal", "Kardeşini kıskanman seni kötü bir insan yapmaz" gibi cümlelerle duygularını onaylayın.
2. Sağlıklı Kardeşe Özel Zaman Ayırın: Tüm ilginizin hasta çocuğunuzda olmadığını göstermek için, diğer çocuğunuzla baş başa, sadece ona özel, bölünmemiş zamanlar yaratın. Bu, onun değerli ve görüldüğünü hissetmesini sağlar.
3. Açık ve Yaşına Uygun İletişim Kurun: Hastalığı bir tabu haline getirmeyin. Her iki çocuğunuza da, yaşlarına uygun bir dille, hastalık ve tedavi süreci hakkında dürüst bilgiler verin. Bilinmezlik, kaygıyı artırır.
4. Sağlıklı Kardeşe Sorumluluk Verin (Ama Yüklemeyin): Kardeşini bakım sürecine dahil etmek (ilacını getirmesine yardım etmek, moral vermek gibi), onun kendini dışlanmış hissetmesini engeller. Ancak onu bir "küçük hemşire" rolüne sokmaktan ve yaşına uygun olmayan sorumluluklar yüklemekten kaçının.
Kronik bir hastalıkla mücadele etmek uzun ve yorucu bir maratondur. Bu süreçte bir aile olarak psikolojik zorluklar yaşıyorsanız, hem kendiniz hem de çocuklarınız için profesyonel destek almaktan çekinmeyin. Ankara'da bu konuda uzman bir Ankara çocuk psikiyatrisi hekimine başvurmak, tüm ailenin bu zorlu yolculukta daha güçlü durmasına yardımcı olacaktır. Doç.Dr.Büşra OLCAY ÖZ, kronik hastalık sürecinde ailenin tüm bireylerine yönelik psikolojik destek ve danışmanlık hizmeti sunmaktadır.
