Haftalarca çalıştığı konuları sınav kağıdını gördüğü an unutan, bildiği soruları yapamayan, sınav sabahları karın ağrılarıyla uyanan bir çocuğunuz mu var? Eğer bu sahne size tanıdık geliyorsa, çocuğunuzun "sınav kaygısı" adı verilen ve aslında oldukça yaygın olan bir zorlukla mücadele ediyor olması muhtemeldir.
Bu zorlu yarışta, sizin göreviniz çocuğunuzun direksiyonuna geçip aracı onun yerine sürmek veya tribünden sürekli "daha hızlı!" diye bağıran bir performans koçu olmak değildir. Sizin göreviniz, yarış boyunca aracın en iyi performansı göstermesini sağlayan "bakım ekibi şefi" olmaktır. Yakıtı, motoru ve en önemlisi pilotun moralini en üst düzeyde tutan kişisiniz.
Kaygıyı Anlamak: Düşman Değil, Bozulmuş Bir Alarm
Sınav kaygısı, bir zayıflık veya "yeterince çalışmama" belirtisi değildir. Vücudun tehlike anında devreye giren "savaş ya da kaç" alarm sisteminin, gerçek bir tehlike (örneğin, bir kaplan) ile algılanan bir tehlikeyi (sınavda başarısız olma) ayırt edemeyerek yanlış zamanda çalmasıdır. Bu alarm çaldığında beyin, mantıklı düşünme ve hatırlama gibi üst düzey fonksiyonları kapatır ve bedeni savaşa hazırlar. İşte o "zihnin bomboş olması" hissi tam olarak budur.
Bu alarmın belirtileri şunlar olabilir:
Fiziksel: Kalp çarpıntısı, terleme, mide bulantısı, baş ağrısı, sık tuvalete çıkma isteği.
Duygusal: Panik hissi, sürekli endişe, ağlama krizleri, aşırı sinirlilik.
Bilişsel: "Kesin yapamayacağım," "Herkes benden daha iyi," gibi olumsuz düşünceler, konsantrasyon güçlüğü.
Davranışsal: Ders çalışmaktan tamamen kaçınma veya tam tersi, gece gündüz verimsiz bir şekilde ders çalışma.
"Bakım Ekibi Şefinin" Görevleri: Pratik Destek Stratejileri
Bir şef olarak göreviniz, pilotun (çocuğunuzun) yarışa en iyi koşullarda girmesini sağlamaktır.
Yakıt İkmali (Beslenme ve Uyku): Aracın doğru yakıta ihtiyacı vardır. Sınav döneminde protein ve kompleks karbonhidrat içeren dengeli bir beslenme, kan şekerini dengede tutar. Aşırı şeker ve kafein, kaygı semptomlarını artırabilir. En önemlisi ise uykudur. Uykuda öğrenilen bilgiler beyinde pekiştirilir. Sınavdan önceki gece uykusuz kalarak çalışmak, dolu bir depoyla yarışa başlamak yerine boş depoyla başlamak gibidir.
Motor Bakımı (Doğru Çalışma Teknikleri): Siz onun öğretmeni değilsiniz ama çalışma sürecini organize etmesine yardımcı olabilirsiniz.
Gerçekçi Bir Program: Dinlenme ve eğlence molalarının da dahil olduğu, sürdürülebilir bir ders çalışma programı oluşturun. Aralıksız 4 saat çalışmak, motoru hararet yaptırmaktan başka işe yaramaz.
Nefes Molaları: Çalışırken bunaldığı anlar için ona basit nefes egzersizleri öğretin. Örneğin, burnundan 4 saniye nefes alıp, 7 saniye tutup, 8 saniyede ağzından yavaşça vermek, alarm sistemini susturan sihirli bir düğme gibidir.
Şasi Kontrolü (Duygusal Destek): Bu, bir bakım ekibi şefinin en kritik görevidir.
Sonucu Değil, Çabayı Övün: Bu altın kuraldır. "Umarım 100 alırsın" demek yerine, "Bu konuyu anlamak için gösterdiğin sabrı ve çabayı gerçekten takdir ediyorum" deyin. Bu, onun omuzlarındaki sonuç baskısını kaldırır ve odağını sürece çevirir.
Duyguları Onaylayın, Küçümsemeyin: "Endişelenecek bir şey yok" demek, onun duygusunu geçersiz kılar. Bunun yerine, "Bu sınavın senin için önemli olduğunu ve bu yüzden endişelenmeni anlıyorum" diyerek onun duygusuna ayna tutun.
Felaket Senaryolarına Meydan Okuyun: "Ya sınavda her şeyi unutursam?" dediğinde, ona mantıkla karşı çıkmak yerine, merakla sorun: "Peki, diyelim ki unuttun. Olabilecek en kötü şey ne? Sonuçları ne olur? Telafi etme şansın var mı?" Bu, durumu korkunç bir felaket olmaktan çıkarıp, yönetilebilir bir probleme dönüştürür.
Ne Zaman Profesyonel Yardım Gerekir?
Eğer kaygı, çocuğunuzun hayatını tamamen yönetmeye başladıysa, okula gitmeyi reddediyorsa, şiddetli panik ataklar yaşıyorsa veya depresyon belirtileri (sürekli mutsuzluk, keyifsizlik) gösteriyorsa, evdeki bakım ekibi yeterli olmayabilir.
Sınav kaygısı, altta yatan bir anksiyete bozukluğu, DEHB veya öğrenme güçlüğü gibi başka bir durumun belirtisi olabilir. Eğer evdeki destek yeterli gelmiyorsa, bu "arızanın" kaynağını bulabilecek bir uzmana danışmak gerekir. Ankara’da Doç. Dr. Büşra Olcay Öz gibi bir çocuk ve ergen psikiyatristi, kaygının altında yatan nedenleri bütüncül bir şekilde değerlendirir ve Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) gibi kanıta dayalı yöntemlerle çocuğunuza kaygıyı yönetme becerileri kazandırır. Bu, sadece sınavlar için değil, hayat boyu kullanacağı bir yetenektir.
Unutmayın, bu sınav hayat yolculuğundaki bir etaptır, yolun sonu değil. Sizin koşulsuz sevginiz ve desteğiniz, onun alacağı her puandan daha değerlidir.
