Çocuğunuzun zeki, konuşkan ve yaratıcı olduğunu biliyorsunuz ama iş okumaya veya yazmaya gelince sanki bambaşka bir çocuğa dönüşüyor. Harfleri karıştırıyor, okurken takılıyor, yazısı okunaksız ve ödev yapmak tam bir kabusa dönüşüyor. Eğer bu senaryo size tanıdık geliyorsa, çocuğunuz "tembel" veya "dikkatsiz" olmayabilir; sadece beyni bilgiyi farklı işleyen, Özgül Öğrenme Güçlüğü (ÖÖG) yaşayan milyonlarca çocuktan biri olabilir.
Çocuk ve Ergen Psikiyatristi Doç.Dr.Büşra OLCAY ÖZ, Özgül Öğrenme Güçlüğü'nün zeka geriliği, görme veya işitme problemi olmadığını, tamamen nörolojik temelli, beynin okuma, yazma ve matematik gibi becerileri işleme biçimindeki bir farklılık olduğunu belirtiyor. En önemli adımın, çocuğu etiketlemek yerine onu anlamak ve doğru eğitim desteğini sağlamak olduğunu vurguluyor.
Bölüm 1: Özgül Öğrenme Güçlüğü Nedir? Sadece Harfleri Karıştırmak mı?
Özgül Öğrenme Güçlüğü, normal veya normalin üstünde zekaya sahip bir çocuğun, yaşına ve aldığı eğitime göre okuma, yazma veya matematik becerilerinde beklenenin belirgin şekilde altında performans göstermesidir. Bu bir şemsiye terimdir ve altında farklı alanlarda zorlukları ifade eden türleri barındırır:
Disleksi (Okuma Güçlüğü): En sık görülen türdür. Temel olarak harfleri seslerle ilişkilendirme, kelimeleri akıcı ve doğru bir şekilde okuma ve okuduğunu anlama becerilerinde zorluk yaşanmasıdır. Çocuk harfleri (b-d, p-q, m-n) veya kelimeleri ("ve" yerine "ev") ters çevirebilir, okurken heceleri veya satırları atlayabilir.
Disgrafi (Yazma Güçlüğü): Fikirlerini yazıya dökmede zorlanmadır. Bu zorluk, okunaksız el yazısı, harfleri ve kelimeleri orantısız yazma, yazarken sürekli silme, imla ve noktalama hataları yapma ve düşüncelerini organize edip cümle kurmakta güçlük çekme şeklinde kendini gösterebilir.
Diskalkuli (Matematik Güçlüğü): Sayısal kavramları anlama ve kullanmada yaşanan zorluktur. Sayıları tanıma, temel matematik işlemlerini (toplama, çıkarma) yapma, saati veya parayı öğrenme, soyut matematiksel kavramları anlama gibi alanlarda güçlükler yaşanır.
Bir çocukta bu güçlüklerden sadece biri görülebileceği gibi, birkaçı bir arada da bulunabilir.
Bölüm 2: "Tembel" Değil, Sadece Farklı Öğreniyor: Yaş Grubuna Göre Belirtiler
ÖÖG belirtileri, çocuğun gelişim dönemine göre farklılık gösterebilir.
Okul Öncesi Dönem: Bu dönemdeki belirtiler daha silik olabilir ancak dikkatli bir gözlemci fark edebilir. Konuşmada gecikme, yeni kelimeleri öğrenmede zorluk, tekerlemeleri veya çocuk şarkılarını öğrenememe ilk işaretler olabilir. Kendi ismini yazamama, harfleri tanımakta zorlanma, "yukarı-aşağı", "sağ-sol" gibi temel kavramları karıştırma da sıkça görülür. Ayrıca ayakkabı bağcıklarını bağlama, düğme ilikleme gibi ince motor becerilerinde de zorluk yaşayabilirler.
İlkokul Dönemi: Belirtilerin en net ortaya çıktığı dönemdir. Harfleri ve bu harflere karşılık gelen sesleri öğrenmede belirgin bir zorluk yaşanır. Okumayı söktükten sonra bile yavaş, heceleyerek ve hatalı okuma devam eder. Okurken sık sık satır veya kelime atlama, b-d, p-q harflerini, 6-9 gibi sayıları karıştırma tipiktir. Yazıları genellikle okunaksızdır, çok sayıda imla ve noktalama hatası yaparlar. Okuduğu kısa bir metni anlamakta ve anlatmakta zorlanır. Matematikte temel işlemleri parmak hesabı yapmadan yapamazlar. Bu zorluklar nedeniyle okuma ve yazma gerektiren ödevlerden ve etkinliklerden yoğun bir şekilde kaçınma davranışı gösterirler.
Ortaokul ve Lise Dönemi: Bu dönemde zorluklar şekil değiştirir. Okuma ve yazma hala yavaş ve büyük bir çaba gerektirir. Düşüncelerini yazılı olarak ifade etmekte, bir kompozisyon veya uzun bir cevap yazmakta zorlanırlar. Zayıf organizasyon ve zaman yönetimi becerileri nedeniyle ödevlerini yetiştirmekte, sınavlara hazırlanmakta güçlük çekerler. Yabancı dil öğrenimi, onlar için normalden çok daha zordur. Soyut düşünme ve çıkarım yapma gerektiren derslerde zorlandıkları için akademik başarıları genel olarak etkilenir.
Bölüm 3: Tanı ve Sonrası: Çocuğuma Nasıl Destek Olabilirim?
Çocuğunuzda bu belirtileri fark ettiğinizde hissettiğiniz endişe çok doğaldır. Ancak doğru adımları atarak onun hayatında büyük bir fark yaratabilirsiniz.
Etiketlemekten Kaçının: Ona asla "tembel", "dikkatsiz" veya "aptal" gibi etiketler yapıştırmayın. Bu, onun özgüvenine tamiri zor zararlar verir. Sorunun ondan değil, öğrenme biçimindeki farklılıktan kaynaklandığını, beyninin bilgiyi farklı bir yoldan işlediğini anlatın.
Okulla İşbirliği Yapın: Durumu sınıf öğretmeni ve okulun rehberlik servisi ile konuşun. Onların gözlemleri çok değerlidir. Okulun sunabileceği destek programları (destek eğitim odası vb.) hakkında bilgi alın ve bu sürecin bir parçası olun.
Profesyonel Değerlendirme Şarttır: Özgül Öğrenme Güçlüğü tanısını koyabilecek tek yetkili kişi Çocuk ve Ergen Psikiyatristidir. Uzman, çocuğun zeka düzeyini belirlemek için zeka testleri ve okuma-yazma-matematik becerilerini ölçen testler uygulayarak kapsamlı bir değerlendirme yapar. Bu değerlendirme sonucunda zorluğun türü ve düzeyi belirlenir.
Eğer Ankara'da çocuğunuzun öğrenme güçlüğü yaşadığından şüpheleniyorsanız, doğru tanı ve çocuğunuza özel bir eğitim programı oluşturulması için bir Ankara çocuk psikiyatrisi uzmanına başvurmanız hayati önem taşır. Doç.Dr.Büşra OLCAY ÖZ, yapacağı detaylı değerlendirme ile doğru tanıyı koyarak, çocuğunuzun potansiyelini ortaya çıkaracak en etkili eğitim ve destek süreci için size yol gösterecektir. Unutmayın, doğru destekle her çocuk başarılı olabilir.
