Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB), çocuklarda sosyal iletişim, davranış ve oyun alanlarında farklılıklar yaratan nörogelişimsel bir durumdur. OSB tanısı koymak karmaşık ve özen isteyen bir süreçtir. Bu süreçte, çocuğun gelişim özelliklerinin ayrıntılı şekilde değerlendirilmesi gerekir. İşte bu noktada ADOS-2 (Autism Diagnostic Observation Schedule, 2. versiyon) testi devreye girer. ADOS-2, otizm tanısı için “altın standart” olarak kabul edilen, çocukların sosyal iletişim ve davranışlarını doğrudan gözlemleyerek değerlendiren bir testtir.
Bu makalede ADOS-2 testinin ne olduğu, nasıl yapıldığı, hangi yaş gruplarında kullanıldığı, testin sonuçlarının ne anlama geldiği ve neden önemli olduğu gibi pek çok konuda detaylı bilgi vereceğiz. Ayrıca, Türkiye’de bu testi yapan uzmanlardan biri olan Doc. Dr. Büşra Olcay Öz’ün alanındaki çalışmaları ve deneyimlerine de değineceğiz.
ADOS-2 Testi Nedir?
ADOS-2, çocuğun sosyal etkileşim, iletişim, oyun becerileri ve davranışlarını değerlendirmek için standart bir araçtır. Test, yaratıcısı olan Dr. Catherine Lord ve ekibi tarafından geliştirilmiş, 2. versiyonu ile güncellenmiş ve uluslararası alanda kabul görmüştür. ADOS-2 testi, çocuklarla uzmanlar arasında yapılan oyun bazlı ve gözlem temelli bir değerlendirmedir. Çocuğun doğal ortamda değil, kontrollü bir ortamda davranışları gözlemlenir.
Testin amacı, çocuğun sosyal iletişim becerilerini ve sınırlı, tekrarlayıcı davranışlarını doğrudan gözlemleyerek otizm spektrum bozukluğu belirtilerinin olup olmadığını anlamaktır. Bu test, sadece anket ve görüşme gibi dolaylı bilgi toplama yöntemlerine kıyasla çok daha güvenilir sonuçlar verir çünkü uzman çocuğun gerçek davranışlarını izler ve değerlendirir.
ADOS-2 Testinin Modülleri ve Hangi Yaş Grubuna Uygun Olduğu
ADOS-2, çocuğun yaşına, dil becerilerine ve gelişim seviyesine göre farklı modüllerden oluşur. Bu sayede her çocuk için uygun değerlendirme yapılabilir:
Modül 1: 12 aydan 30 aya kadar olan ve çok az ya da hiç konuşmayan çocuklar içindir.
Modül 2: 31 aydan 12 yaşa kadar olan, dil becerileri sınırlı veya sadece basit cümleler kurabilen çocuklar için uygundur.
Modül 3: 4 yaş ve üzeri, akıcı konuşan çocuklar için tasarlanmıştır.
Modül 4: Ergenlik çağı ve yetişkinler için geliştirilmiş modüldür.
Her modül, çocuğun gelişim durumuna göre özel olarak uyarlanmış oyun ve etkileşim görevleri içerir. Uzman, bu görevleri uygularken çocuğun davranışlarını kaydeder ve belirlenen kriterlere göre puanlar.
ADOS-2 Testi Nasıl Uygulanır?
Test süreci genellikle 30 ila 60 dakika sürer. Testi uygulayan uzman, çocuğun yaşı ve becerilerine uygun modülü seçer. Test sırasında çocuk, oyun oynar, sorulara cevap verir, hikayeler anlatır veya belirli görevleri yerine getirir. Uzmanın amacı, çocuğun sosyal etkileşimdeki davranışlarını, iletişim kurma biçimlerini, göz teması, yüz ifadeleri ve vücut dilini detaylı gözlemlemektir.
Test esnasında çocuk stres altında bırakılmaz; ortam sıcak, destekleyici ve oyun oynama şeklindedir. Çocuğun rahat hissetmesi testin başarısı için önemlidir. Uzman gözlemlerini puanlayarak, sosyal iletişim ve davranış alanlarında otizmle ilişkili özelliklerin varlığını değerlendirir.
ADOS-2 Testinin Önemi ve Neden Altın Standart Sayılır?
ADOS-2 testi, otizm tanısı için en güvenilir araçlardan biri olarak kabul edilir. Bunun birkaç önemli nedeni vardır:
Doğrudan Gözlem: Çocuğun davranışları, sosyal etkileşim ve iletişim becerileri uzman tarafından doğrudan gözlemlenir. Bu, sadece aile ve öğretmen bildirimlerine dayanan testlerden çok daha objektif bir değerlendirme sağlar.
Standartlaştırılmış Prosedür: Test her çocukta aynı prosedürle uygulanır, bu da sonuçların karşılaştırılabilir ve güvenilir olmasını sağlar.
Geniş Yaş Aralığı: Farklı yaş ve gelişim düzeyine sahip çocuklar için farklı modüller sunar, böylece her çocuğa özel değerlendirme yapılabilir.
Uluslararası Kabul: ADOS-2, dünya genelinde yaygın olarak kullanılan, bilimsel olarak desteklenen bir testtir.
Türkiye’de ADOS-2 Testi ve Doc. Dr. Büşra Olcay Öz’ün Katkıları
Türkiye’de otizm tanısında ADOS-2 testini uygulayan uzmanlardan biri olan Doc. Dr. Büşra Olcay Öz, bu alanda yaptığı akademik çalışmalar ve klinik uygulamalarla tanınmaktadır. Dr. Öz, çocukların değerlendirilmesi ve erken tanı süreçlerinde ADOS-2 testinin doğru ve etkili kullanılmasını sağlamaktadır.
Dr. Öz, aynı zamanda ailelere ve eğitimcilere yönelik bilgilendirme seminerleri ve atölyeler düzenleyerek, otizm spektrum bozukluğu farkındalığını artırmayı amaçlamaktadır. Klinik deneyimi ve akademik çalışmalarıyla, Türkiye’de çocukların doğru tanı alması ve uygun desteklere yönlendirilmesi konusunda önemli bir rol üstlenmektedir.
ADOS-2 Testi Sonuçları Nasıl Değerlendirilir?
Test tamamlandıktan sonra uzman, çocuğun davranışlarını puanlar ve elde edilen verilerle detaylı bir rapor hazırlar. Bu rapor, çocuğun sosyal iletişim, oyun, iletişim becerileri ve tekrarlayıcı davranışlarını hangi düzeyde gösterdiğini belirtir. Test sonuçları;
Otizm spektrum bozukluğunun varlığı,
Belirtilerin şiddeti,
Çocuğun ihtiyaç duyduğu destek türü ve yoğunluğu gibi bilgiler verir.
Bu değerlendirme, diğer klinik bilgiler, aile görüşmeleri ve psikolojik testlerle birlikte kullanılarak kesin tanı konur.
ADOS-2 Testinin Sınırlılıkları ve Tamamlayıcı Yaklaşımlar
Her ne kadar ADOS-2 çok değerli bir araç olsa da, tek başına otizm tanısı koymak için yeterli değildir. Tanı sürecinde, çocuğun tıbbi geçmişi, gelişim öyküsü, aile ve öğretmen gözlemleri ile psikometrik testler de dikkate alınır. ADOS-2, tanı koymada önemli bir basamak olsa da multidisipliner bir yaklaşımın parçasıdır.
Ayrıca test sırasında çocuğun o anki ruh hali, motivasyonu veya çevresel faktörler sonuçları etkileyebilir. Bu nedenle test, uzmanların klinik deneyimi ve diğer değerlendirmelerle birlikte yorumlanmalıdır.
ADOS-2 Testine Hazırlık ve Ailelerin Rolü
Test öncesinde ailelerin çocuklarını rahatlatması, olumlu ve destekleyici olmaları önemlidir. Çocuğa testin bir oyun gibi olacağı anlatılmalı, zorlayıcı ya da korkutucu bir süreç olmadığını bilmeleri sağlanmalıdır. Ailelerin testle ilgili kaygıları varsa, uzmanlarla açıkça paylaşmaları faydalıdır.
Aileler, çocuğun davranışları hakkında detaylı bilgi vererek tanı sürecine katkıda bulunurlar. Test sırasında ailelerin çocuğun yanında bulunması genellikle gerekmez, ancak uzman tarafından uygun görülürse aile destek verebilir.
Öneriler
ADOS-2 testi, otizm spektrum bozukluğu tanısında kullanılan en etkili ve güvenilir araçlardan biridir. Türkiye’de de alanında uzman isimler tarafından uygulanmakta ve çocuğun sosyal, iletişim ve davranış özelliklerini derinlemesine inceleyerek doğru tanı ve tedavi planı oluşturulmasına katkı sağlamaktadır. Doc. Dr. Büşra Olcay Öz gibi uzmanlar, testin doğru uygulanması ve sonuçların yorumlanmasında önemli rol oynar.
Eğer çocuğunuzda sosyal iletişimde güçlük, tekrarlayan davranışlar ya da otizm belirtileri olduğunu düşünüyorsanız, ADOS-2 testi ile değerlendirme yaptırmak çok faydalı olacaktır. Erken tanı ve destek, çocuğun gelişimini olumlu yönde etkiler ve yaşam kalitesini artırır.
